№ | Дүрэм | Монгол хэлний дүйх дүрэм | ||
1. | -ㅂ니다/-습니다 | -даг4 | Байнга үйлдэх одоо цагийн хэлбэр | |
2. | -ㅂ니까?/-습니까? | -уу?/үү? | Байнга үйлдэх одоо цагийн асуух хэлбэр | |
3. | -(으)십시오 | -аарай/ээрэй -на уу/-нэ үү | Захиран тушаах хэлбэр | |
4. | -이/-가 | Нэрлэхийн тийн ялгалын нөхцөл | ||
5. | -을/-를 | -ыг/ийг/г | Заахын тийн ялгалын нөхцөл | |
6. | -에 | -д/т | Өгөх оршихын тийн ялгалын нөхцөл (орон байр заана) | |
7. | -에게/-한태 | -д/т | Өгөх оршихын тийн ялгалын нөхцөл (хүн болон амьтанд) | |
8. | -은/-는 | -бол/ нь | Тодорхой ялгац гишүүн | |
9. | -이다 | Мөн/юм | Нэр үгийн төгсгөх нөхцөл | |
10. | -(으)시 | Үйл үгийн нөхцөлөөр хэлбэржих хүндэтгэлийн хэлбэр | ||
11. | -께서 | (-이/-가) нэрлэхийн тийн ялгалын хүндэтгэлийн хэлбэр | ||
12. | -께서는 | -бол/ нь | (-은/-는) –ийн хүндэтгэлийн хэлбэр | |
13. | -께 | -д/т | (-에게/-한태) өгөх оршихын тийн ялгалын нөхцөл хүндэтгэлийн хэлбэр | |
14. | 도 | -ч/-бас/ -гэх мэт | Тодотгосон эсвэл нэмсэн утга бүхий сул үг | |
15. | -에서 | -д/т | Өгөх оршихын тийн ялгалын нөхцөл (орон байр заана) | |
16. | -았/었/였 | -сан/сэн/сон | Үйл үгийн өнгөрсөн цагийн нөхцөл | |
17. | -와/-과 | ба/болон | Зэрэгцүүлэн холбох холбоос | |
18. | -들 | -д/с/ууд/нар | Олон тооны нөхцөл | |
19. | -의 | ын/ийн/н/ны/ний | Харьяалахын тийн ялгалын нөхцөл | |
20. | -(으)면서 | -нгаа/нгээ | Нөхцөлт үйл үгийн дашрамдах хэлбэр | |
21. | -에서 | -аас/ээс | Гарахын тийн ялгалын нөхцөл (амьгүй зүйлийг заана) | |
22. | -에게서/-한테서 | -аас/ээс | Гарахын тийн ялгалын нөхцөл (хүн, амьтанд) | |
23. | -지만 | боловч | Өгүүлбэрүүдийг холбох нөхцөл | |
24. | -게 | -аар/ээр | Шинж тэмдэг заасан үйл үгийг өгүүлбэрт хэлбэржүүлэх нөхцөл | |
25. | -고 싶다 | -маар/мээр байна | Хүсэл эрмэлзлэлийг илтгэх хэлбэр | |
26. | -아서/-어서 | Учраас/болохоор | Учир шалтгааныг илэрхийлсэн нөхцөл | |
27. | -고 있다 | -ж/ч байна | Одоо цагийн нөхцөл | |
28. | -(으)러 가다/오다 | -хаар/хээр явах/ирэх | Зорилго заасан нөхцөл | |
29. | -겠 | -на/нэ | Ирээдүй цагийн нөхцөл | |
30. | -전에/-기 전에 | -өмнө/-ийн өмнө | ||
31. | -(으)로 | -руу/рүү/уруу | Чиглэлийн нөхцөл | |
32. | -ㅂ시다/-읍시다 | -цгаая/цгээе | Уриалан дуудах нөхцөл | |
33. | -(으)면 | -вал/вэл/бал/бэл | Болзолт нөхцөл | |
34. | -기 때문에 | -учраас, тул, болохоор | Нийлмэл өгүүлбэрийг холбох нөхцөл | |
35. | -지 않다 | -гүй | Үгүйсгэлийн хэлбэр | |
36. | -후에/-(으)ㄴ후에 | -дараа/сний дараа | Үйл үг болон нэр үгийн араас залгаж эхний үйл явдал бүрэн дууссны дараа дараагийн үйл явдал эхлэж байгааг илэрхийлнэ | |
37. | -와/-과 같이 (함께) | -тай/тэй хамт (цуг) | Хамтрахын тийн ялгал | |
38. | -(으)려고 하다 | -х гэж байна | Ямар нэг үйлийг хийхээр завдаж байгаа утга илэрхийлнэ | |
39. | -이/-가 아니다 | -биш | Үгүйсгэлийн хэлбэр | |
40. | -부터 –까지; -에서 –까지 | -аас/ээс -хүртэл | Цаг хугацаа, орон зайн эхлэл, төгсгөлийг заана | |
41. | -고 | -аад/ээд, -ж, бөгөөд | Энгийн нийлмэл өгүүлбэр бүтээх нөхцөл | |
42. | -(으)로 | -аар/ээр | Үйлдэхийн тийн ялгалын нөхцөл | |
43. | 그런데 | Гэхдээ, харин | Үгүйсгэсэн тайлбар хийдэг | |
44. | -지 못하다 | чадахгүй | Тухайн үйлийг хийх боломжгүй, чадваргүй байгааг илэрхийлнэ | |
45. | -(이)나 | -юм уу, эсвэл | Нэр үг, төлөөний нэрийн дундаас ямар нэг сонголт хийхэд хэрэглэнэ | |
46. | -ㄹ 때 | -х үед, -хдээ | Үйлийн цаг үеийн заана | |
47. | -거나 | -эсвэл, юм уу | 2 үйлдлийг нэг дор хийхгүй, аль нэгийг сонгож хийх үед хэрэглэнэ | |
48. | -아서/-어서 | -аад/ээд | Эхний үйл явдал болоод өнгөрсөн хойно дараагийн үйл явдал өрнөснийг илэрхийлнэ | |
49. | -지 말다 | Захирах хүсэх төлөвийн үгүйсгэлийн хэлбэр | ||
50. | -아/어/여요 | Үйл үгийг албан бус үед төгсгөх хэлбэр | ||
51. | -기 | Үйл үгийг нэршүүлэх хэлбэр | ||
52. | -마다 | -бүр, болгон | ||
53. | 처럼 | -шиг | Адилтгах нөхцөл | |
54. | -게 되다 | -х болох | ||
55. | -자마자 | -магц/мэгц, -нгуут/нгүүт | Угтах нөхцөл | |
56. | -(으)ㄹ 수 있다/없다 | -ж чадна/чадахгүй | Боломж чадварыг илтгэнэ | |
57. | -기 위해서 /-을;를 위해서 | -төлөө/-ийн төлөө | Зорилго заасан нөхцөл | |
58. | -아/어 보다 | -ж үзэх | ||
59. | -보다 | бодвол | Харьцуулах нөхцөл | |
60. | -아/어 주다/드리다 | -ж өгөх | Ямар нэгэн үйлд тус болох утга илэрхийлнэ | |
61. | -(으)ㄹ 것이다 | -х болно | Ирээдүй цагийн хэлбэр | |
62. | -아/어 지다 | -болох | Ямар нэгэн шилжилтийг илэрхийлдэг | |
63. | -는데/-(으)ㄴ데 | -атлаа, мөртлөө, гэхдээ ... | Нөхцөл байдал, урьдчилан таамаглах утга илэрхийлнэ | |
64. | Үйл үг + -는/(으)ㄴ + нэр үг | Үйл үгийн хэлбэржүүлэх нөхцөл. Үйл хөдлөл, шинж тэмдэг одоо цагт болж буйг заана | ||
65. | Үйл үг + -(으)ㄴ/던 + нэр үг | Үйл хөдлөл, шинж тэмдэг өнгөрсөн цагт болсныг илтгэнэ | ||
66. | Үйл үг + -(으)ㄹ + нэр үг | Үйлт нэрийн ирээйдүй цагийн нөхцөл | ||
67. | -는 것 | -х | Үйл үгийн нэршүүлэх нөхцөл | |
68. | -(으)ㄹ 필요가 있다/없다 | -х хэрэгтэй/хэрэггүй | Үйл үгэнд залгагдах бөгөөд өгүүлэхүүний зайлшгүй хэрэгцээтэй, хэрэгцээгүйг тодорхойлно | |
69. | -(이)니까 | -учраас, тул, болохоор | Учир шалтгааныг холбох нөхцөл | |
70. | -(으)ㄹ 것 같다 | -х юм шиг байна | Ирээдүйд болох үйл явдлыг таамаглах нөхцөл | |
71. | -(으)ㄴ 것 같다 | юм шиг байна | Үйл үгэнд залгагдах үед өнгөрсөн цагийн таамаглах, шинж тэмдэг заасан үгэнд залгагдвал нөхцөл байдлыг илэрхийлнэ | |
72. | -는 것 같다 | Юм шиг байна, бололтой | Үйл явц дадал зуршил болсныг илэрхийлнэ | |
73. | -ㄹ까요? | -х уу?/-х үү? | Асуух хэлбэрийн нөхцөл. Ямар нэгэн зүйлийг хамтарч хийхийг санал болгох үед хэрэглэнэ | |
74. | -하나도 없다/하나도 못/하나도 안 | -ганц ч (огт, ерөөсөө) байхгүй/ ганц ч чадахгүй/ ганц ч -гүй | Үгүйсгэлийн хэлбэр | |
75. | -아/어야 하다 | -х хэрэгтэй, ёстой | Үйл үгэнд залгагдана | |
76. | -곤요/-는곤요 | Гайхаж сонирхсон, уулга алдсан утга илэрхийлэх аялга үгийн хэлбэр | ||
77. | -(으)면 되다 | -бал/бэл/-вал/вэл болох | Үйл үгэнд залгагдаж тохирно, болно, хангалттай гэсэн утгыг илэрхийлнэ | |
78. | -밖에 없다/-밖에 못/-밖에 안 | -илүү, өөр, гадна байхгүй/чадахгүй/-гүй | Хэмжээ хил хязгаарыг заадаг бөгөөд ямагт үгүйсгэлийн хэлбэрт байна | |
79. | -(으)ㄴ 지 | -с хойш | Үйл үгийн үндсэнд залгагдаж цаг хугацаа заасан нэр үг үүсгэн 지나다 (өнгөрөх), 되다(болох) гэсэн үгтэй хоршиж орно | |
80. | -만 | Зөвхөн, л | Нэр үг, нөхцөл, дайвар үгэнд шууд залгагдана | |
81. | Үйл үг + -ㄴ/는 다고 하다 | -байна гэнэ, байна гэсэн | Дам ярианы энгийн хэлбэрийн одоо цаг | |
82. | Тэмдэг нэр + -다고 하다 | Дам ярианы энгийн хэлбэрийн одоо цаг | ||
83. | Нэр үг + -(이)라고 하다 | Дам ярианы энгийн хэлбэрийн одоо цаг | ||
84. | Үйл үг + -았/었/였다고 하다 | -сан/сэн гэсэн, байсан гэсэн | Дам ярианы энгийн хэлбэрийн өнгөрсөн цаг | |
85. | Нэр үг + -이었다고 하다/-였다고 하다 | Дам ярианы энгийн хэлбэрийн өнгөрсөн цаг | ||
86. | Үйл үг + -겠다고 하다 | -на/нэ/но гэсэн | Дам ярианы энгийн хэлбэрийн ирээдүй цаг | |
87. | Нэр үг + -(이)겠다고 하다 | Дам ярианы энгийн хэлбэрийн ирээдүй цаг | ||
88. | -던 | Өнгөрсөн цагт ямар нэг үйлдлийг байнга давтан хийж байсныгаа дурсах утга илэрхийлнэ | ||
89. | -았더니/었더니 | -сан/сэн чинь | Өөрөө үйлдэж байсан зүйлээ дурсан санахад хэрэглэнэ | |
90. | 말고 | -биш | Нэр үгийн үгүйсгэлийн хэлбэр | |
91. | -거든요 | Байхгүй юу | Учир шалтгаан, байдлыг тайлбарлах утга илэрхийлнэ | |
92. | Үйл үг + -느냐고 묻다 | -гэж асууж байна | Дам ярианы асуух хэлбэрийн одоо цаг | |
93. | Тэмдэг нэр + -(으)냐고 묻다 | Дам ярианы асуух хэлбэрийн одоо цаг | ||
94. | Нэр үг + -(이)겠느냐고 묻다 | Дам ярианы асуух хэлбэрийн ирээдүй цаг, таамаглал, төсөөлөл | ||
95. | Нэр үг + -(이)냐고 묻다 | Дам ярианы асуух хэлбэрийн одоо цаг | ||
96. | Нэр үг + -(이)었느냐고 묻다/였느냐고 묻다 | Дам ярианы асуух хэлбэрийн өнгөрсөн цаг | ||
97. | Үйл үг + -았/었느냐고 묻다 | -гэж асуусан | Дам ярианы асуух хэлбэрийн өнгөрсөн цаг | |
98. | Үйл үг + -겠느냐고 묻다 | Дам ярианы асуух хэлбэрийн ирээдүй цаг, таамаглал, төсөөлөл | ||
99. | -별로 안/별로 못/별로 없다 | -төдийлөн/нэг их/бараг чадахгүй/- гүй/байхгүй | Тухайн үйл нь гүйцэд болоогүй, бүтээгүй, хийгдээгүй гэсэн утгыг илэрхийлнэ | |
100. | -는 동안 (에) | -х турш | Цаг хугацааг заана | |
101. | -(으)려고 | -х гэж | Үйлийн завдах хэлбэр | |
102. | Үйл үг + -(이)라고 묻다 | -аарай/ээрэй, –на уу/нэ үү гэнэ/гэж хэлсэн | Дам ярианы захиран хүсэх төлөвийн хэлбэр | |
103. | -(으)려면 | -х гэж байвал, -я/е гэвэл | -(으)려고 하면 гэсэн нөхцөлийн товч хэлбэр | |
104. | -덕분에 | -ачаар | Баярлаж, талархсан утгыг илэрхийлнэ | |
105. | -이/가 되다 | -ийм/тийм болох | ||
106. | -만큼 | -шиг, хэмжээний | Хэмжээ хязгаар заасан нөхцөл | |
107. | -자고 하다 | -цгаая/цгээе гэж хэлэх, -я/е гэж хэлэх | Дам ярианы уриалан дуудах хэлбэр | |
108. | -(으)ㄹ까 하다 | -даг/дэг юм уу гэж байна, -даг/дэг юм бил үү | Үйлийг урьдчилан төлөвлөж байгаа утгыг илэрхийлнэ | |
109. | -아/어 | Энгийн ярианы хэлбэрийг төгсгөх нөхцөл | ||
110. | -(이)ㄴ 것 같다 | -юм шиг байна | Таамаглах нөхцөл. Нэр үгэнд залгагдана. | |
111. | -는 편이다 | -талдаа | Байдал шинж тэмдэг илэрхийлсэн нөхцөл | |
112. | -이/히/리/기 | -гд | Үйлдэгдэх хэвийн нөхцөл | |
113. | -아/어 지다 | Үйлдэгдэх хэвийн нөхцөл | ||
114. | -아/어 보이다 | -харагдах | Ямар нэг зүйлийн харагдаж байгаа байдлыг илэрхийлнэ | |
115. | -지 않겠습니까? | -хгүй юм уу? | Ямар нэг зүйлийг санал болгож буйгаа илэрхийлэхэд хэрэглэнэ |
1. | 간접화법 | Дам ярианы хэлбэр 90, 97, 103, 109 | Энгийн хэлбэр Одоо цаг: Үйл үг + -ㄴ/는다고 하다 Тэмдэг нэр + -다고 하다 Нэр үг + -(이)라고 하다 Өнгөрсөн цаг: Үйл үг + -았/었다고 하다 Нэр үг + -이었다고 하다 / 였다고 하다 Ирээдүй цаг: Үйл үг + -겠다고 하다 Нэр үг + -(이)겠다고 하다 Асуух хэлбэр Одоо цаг: Үйл үг + -느냐고 묻다 Тэмдэг нэр + -(으)냐고 묻다 Нэр үг + -(이)냐고 묻다 Өнгөрсөн цаг: Үйл үг + -았/었느냐고 묻다 Нэр үг + -이었느냐고 묻다 / 였느냐고 묻다 Ирээдүй цаг: Үйл үг + -겠느냐고 묻다 Нэр үг + -(이)겠느냐고 묻다 Захиран хүсэх төлөв Үйл үг + -(으)라고 하다 Уриалан дуудах хэлбэр Үйл үг + -자고 하다 |
2. | 높임법 | Хүндэтгэлийн хэлбэр 17 | Үйл үг + -(으)시 Нэр үг + -께서 (-이/가) Нэр үг + -께서는 (-은/는) Нэр үг + -께 (-에게/한테) 사람 – 분, 밥 – 진지, 말 – 말씀, 집 – 댁, 나이 – 연세, 나 – 저, 우리 – 저희 |
3. | 피동법 | Үйлдэгдэх хэвийн нөхцөл (-гд) 114 | Үйл үг + -이, 히, 리, 기 |
0 댓글